Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam luôn quan tâm đến vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Người là tấm gương mẫu mực về đạo đức và nhân cách người đảng viên cộng sản, luôn tiên phong, gương mẫu trong lời nói, việc làm, hành động những điều đó đã kết tinh thành những giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên là sự “kiên quyết nhất, hăng hái nhất, trong sạch nhất, tận tâm tận lực phụng sự Tổ quốc và nhân dân”, “Mọi công việc Đảng đều do đảng viên làm. Mọi nghị quyết Đảng đều do đảng viên chấp hành. Mọi chính sách của Đảng đều do đảng viên mà thấu đến quần chúng, Mọi khẩu hiệu, mọi kế hoạch của Đảng đều do đảng viên cố gắng thực hiện”. Theo Người, nêu gương có một vai trò to lớn và là một giá trị nhân văn trong chuẩn mực đạo đức của người cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Người cho rằng: “Nói chung thì các dân tộc phương Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”. Vì thế, Người đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên không những phải có trách nhiệm tự tu dưỡng tốt, mà còn phải làm gương trong công tác và lối sống, trong mọi lúc, mọi nơi, luôn nói phải đi đôi với làm, “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”.
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ, đảng viên phải tiên phong, gương mẫu bởi họ là những người nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, vì thế “đảng viên đi trước, làng nước theo sau”, dẫn dắt quần chúng, trong phong trào cách mạng. Cán bộ, đảng viên là người dẫn dắt quần chúng, muốn quần chúng làm theo thì bản thân phải là tấm gương, phải “cố gắng làm kiểu mẫu cho quần chúng trong mọi việc”. Trong cuộc sống hằng ngày, người cán bộ, đảng viên không những phải có trách nhiệm tự tu dưỡng tốt để trở thành con người có đời tư trong sáng, mà còn phải là tấm gương để nhân dân noi theo làm những điều đúng, điều thiện, chống lại thói hư, tật xấu. Và, Người chính là tấm gương sáng về sự tiên phong, gương mẫu, cả trong mọi suy nghĩ, hành động, lời nói và việc làm từ nhỏ đến lớn, qua đó kết tinh thành những giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn đề cao vai trò tiên phong, gương mẫu của người cán bộ, đảng viên. Ngay từ khi thành lập Đảng, Đảng ta đã khẳng định tính chất tiên phong của Đảng và điều này đã được khẳng định trong Điều lệ Đảng: Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam là chiến sĩ cách mạng trong đội tiên phong của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và dân tộc Việt Nam, suốt đời phấn đấu cho mục đích, lý tưởng của Đảng. Từ đó cho đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam thường xuyên quan tâm, chăm lo giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng, phát huy vai trò, trách nhiệm, tính tiền phong, gương mẫu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Điều này, đã được thể hiện có hệ thống, thông qua các văn kiện của Đảng, qua các kỳ Đại hội của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong những năm qua, bên cạnh những kết quả quan trọng đạt được trong xây dựng phẩm chất, năng lực và uy tín của đội ngũ cán bộ, đặc biệt vấn đề “nêu gương” đã nhận được quan tâm, quán triệt sâu sát, nghiêm tục và đạt nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên việc thực hành nêu gương ở một số nơi còn mang tính hình thức, chưa đi vào thực chất, chưa tạo được sự chuyển biến tích cực, mạnh mẽ. Còn thực trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên có biểu hiện xem nhẹ, lơ là đối với nhiệm vụ được giao; chưa làm tròn hết trách nhiệm và bổn phận của mình, giảm sút ý chí phấn đấu; mơ hồ và sai lệch về nhận thức và dễ sa vào chủ nghĩa cá nhân tiêu cực; về mặt tư tưởng, nhận thức sẽ có những diễn biến phức tạp; động cơ làm việc, ý chí vươn lên trong công việc giảm sút…dẫn đến chưa làm hết trách nhiệm, bổn phận của mình, có nơi còn có những hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực đi ngược lại lợi ích cơ quan, đơn vị, tổ chức, lợi ích của công dân dễ đánh mất giá trị và bổn phận của mình trước Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Trong 5 năm của nhiệm kỳ 2015 -2020 cấp ủy các cấp đã kiểm tra 264.091 tổ chức đảng và 1.124.146 đảng viên; ủy ban kiểm tra các cấp đã kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối vối 15.920 tổ chức đảng và 47.701 đảng viên (trong đó có 23.432 cấp ủy viên). Qua kiểm tra, cấp ủy các cấp đã thi hành kỷ luật 1.329 tổ chức đảng và 69.600 đảng viên; ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật 17.610 đảng viên. Riêng Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã thi hành kỷ luật 10 tổ chức đảng và 60 đảng viên; úy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật 169 đảng viên (trong đó có 53 đồng chí là cán bộ diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý). Nhiệm kỳ qua Đảng ta cũng đã thi hành kỷ luật Đảng có liên quan đến tham nhũng 3 ủy viên Bộ Chính trị, 1 nguyên ủy viên Bộ Chính trị; 7 ủy viên Trung ương Đảng, 16 nguyên ủy viên Trung ương Đảng; 1 bộ trưởng và 4 nguyên bộ trưởng; 22 thứ trưởng và nguyên thứ trưởng; 12 bí thư và nguyên bí thư tỉnh, thành ủy; 3 phó bí thư và nguyên phó bí thư tỉnh ủy; 15 chủ tịch và nguyên chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố; 26 sĩ quan cấp tướng trong Quân đội, Công an.
Những cán bộ này bị kỷ luật, chủ yếu do vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc, các quy định của Đảng, Nhà nước về công tác cán bộ; ban hành chủ trương, nghị quyết về đầu tư; góp vốn, chỉ định thầu, cổ phần hóa; thiếu trách nhiệm trong kiểm tra, giám sát; tham nhũng, lợi ích nhóm; vụ lợi, ưu ái, vun vén cho gia đình, không trung thực trong kê khai tài sản, thu nhập, sử dụng bằng cấp không đúng quy định, thiếu trung thực.Gần đây nhất là các vụ trọng án lớn đã và đang gây dư luận trong các tầng lớp nhân dân.
Trong số các vụ án lớn đang được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm đã có không ít cán bộ, đảng viên vì thiếu tu dưỡng, rèn luyện đã tự buông mình, có sự tha hóa về chính trị, tư tưởng, đạo đức và lối sống, sự nêu gương trước Đảng, trước đồng chí và Nhân dân giảm sút.
Nguyên nhân của thực trạng trên là do: Một bộ phận cán bộ, đảng viên do nhận thức chưa đúng, chưa đủ, thậm chí lệch lạc, mơ hồ, hoài nghi về địa vị của mình trong bối cảnh thực hiện nhiệm vụ công do nhân dân ủy thác quyền lực. Nhận thức chưa đúng đưa đến việc tự học, tự trau dồi cho bản thân, tích cực rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, lối sống nên chưa thực sự trở thành nhu cầu cấp thiết, thường xuyên, dẫn đến buông mình, dễ rơi vào cạm bẫy, cám dỗ; tình trạng việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị, cam kết rèn luyện bản thân còn mang tính đối phó, không tự nguyện, tự giác; chấp hành chưa nghiêm quy chế, quy định pháp luật về đạo đức công vụ; Công tác cán bộ thời gian qua còn bộc lộ nhiều hạn chế và bất cập; đặc biệt cơ chế đánh giá, tuyển chọn, sắp xếp, trọng dụng cán bộ ở nhiều khâu có lúc có khi còn chưa hoàn thiện. Tình trạng nể nang, ngại va chạm, chưa nghiêm khắc thực hiện với tinh thần trách nhiệm cao “không có vùng cấm” “không có ngoại lệ” có lúc còn chưa nghiêm túc. Việc thực hiện đúng các quy định của Điều lệ Đảng trong vai trò, trách nhiệm người đứng đầu ở một số cơ quan, đơn vị chưa cao.
Giải pháp tiếp tục thực hành “nêu gương” góp phần xây dựng, chỉnh đốn đảng trong thời gian tới
Thứ nhất, Các cấp ủy đảng, người đứng đầu cần nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm tiền phong gương mẫu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Có kế hoạch và giải pháp cụ thể trong chấp hành Cương lĩnh, Điều lệ, nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, gương mẫu thực hiện Quy định số 101-QĐ/TW, ngày 07/6/2012 của Ban Bí thư về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, chủ chốt các cấp, Quy định số 55-QĐ/TW, ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị về một số việc cần làm ngay để tăng cường trách nhiệm nêu gương. Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm. Chú trọng tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên giữ chức vụ càng cao càng phải gương mẫu nêu gương.
Thứ hai, Cán bộ, đảng viên nâng cao ý thức trách nhiệm, xác định đúng đắn bổn phận của mình trước Đảng, nhà nước và nhân dân, chủ động rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, lối sống; không ngừng học tập lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh
Cán bộ, đảng viên cần phải đề cao ý thức trách nhiệm và bổn phận của mình, tự liên hệ, tự soi mình để rèn luyện, phấn đấu và khắc phục, sữa chữa các hạn chế, khuyết điểm, luôn bồi dưỡng, huấn luyện mình, nhắc nhở, đưa mình vào khuôn phép của một người “lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ”.
Cán bộ, đảng viên rèn luyện và giữ vững bản lĩnh chính trị, sự kiên định lý tưởng cách mạng, luôn đặt lợi ích của Đảng, của đất nước, dân tộc lên trên hết, trước hết; đồng thời lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức quần chúng nhân dân đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn cuộc sống.
Trong công việc còn phải thể hiện rõ ở sự chủ động nắm vững đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, phải chủ động hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao và chống lại sự quan liêu, đùn đẩy trách nhiệm, lời nói phải đi đôi với việc làm Cùng với đó, tích cực học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, học Bác trên các quan điểm cụ thể trọng tâm như: “(i) tuyệt đối trung thành, kiên định lý tưởng cách mạng, đặt lợi ích của Đảng, của đất nước, dân tộc lên trên tất cả; hết lòng, hết sức phục vụ Tổ quốc, phụng sự nhân dân, tận trung với nước, tận hiếu với dân; (ii) hết lòng yêu thương đồng bào, đồng chí, yêu thương con người; (iii) rèn luyện các phẩm chất cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư, thật sự là công bộc của nhân dân, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội; (iv) phong cách sống thanh cao, trong sạch, giản dị; phong cách quần chúng, dân chủ, tự mình nêu gương,...”.
Thứ ba, đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên nói chung, cán bộ lãnh đạo, quản lý là người đứng đầu nói riêng trong mọi lĩnh vực công tác và cuộc sống đời thường để làm mẫu mực cho quần chúng.
Mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý là người đứng đầu các cơ quan, địa phương, đơn vị phải tự nêu gương về đạo đức, lối sống, phải để quần chúng nhân dân thấy được sự gương mẫu của mình trong việc thống nhất giữa lời nói và việc làm, việc làm phải thực thực chất, thiết thực, làm nhiều nói ít, tránh khoa trương, khoe mẽ, thành tích, chiếu lệ.
Thực tế của công tác xây dựng Đảng ở nước ta trong những năm qua cho thấy: Khi cán bộ lãnh đạo cấp trên, nhất là người đứng đầu ở các cấp thực sự gương mẫu, tự giác, dũng cảm nhận khuyết điểm của mình và quyết tâm sửa chữa, khắc phục thì sẽ là tấm gương để cán bộ cấp dưới và đảng viên học tập, noi theo. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn: Đối với các dân tộc phương Đông thì “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”, do đó, khi địa vị càng cao, uy tín càng lớn, Hồ Chí Minh càng ra sức tự hoàn thiện để trở thành tấm gương đạo đức trọn vẹn.
Thứ tư, việc nêu gương, tu dưỡng đạo đức, lối sống cần phải thể hiện bằng những hành động cụ thể, thiết thực, là việc làm thường xuyên, liên tục, suốt đời.
Muốn “nêu gương” mỗi cán bộ, đảng viên phải làm gương trong công việc từ nhỏ đến lớn, thể hiện thường xuyên, về mọi mặt, phải “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, nói phải đi đôi với làm. Bác Hồ đã dạy: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”. Chính vì vậy, để thực sự nêu gương, đòi hỏi mỗi tổ chức cũng như mỗi cán bộ, đảng viên cần tự giác, trung thực, tự phê bình thật khách quan.
Việc rèn luyện đạo đức của đội ngũ cán bộ, đảng viên phải được tiến hành ở mọi lúc, mọi nơi đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đạo đức cách mạng không phải ở trên trời sa xuống, nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.
Thứ năm, thực hiện tốt các giải pháp về công tác cán bộ. Đề cao nguyên tắc phê bình và tự phê bình. Kiên quyết xử lý nghiêm minh những hành vi sai trái, vi phạm pháp luật đạo đức công vụ của cán bộ, đảng viên.
Cần tổ chức triển khai thực hiện tốt cơ chế, chính sách nhằm thu hút, trọng dụng nhân tài, bắt đầu từ việc tuyển dụng, thi tuyển vào các chức danh lãnh đạo, quản lý đến việc sử dụng, đánh giá và đãi ngộ.
Thiết lập kỷ luật công vụ, nâng cao trách nhiệm “lời hứa” và cam kết thực hiện các nhiệm vụ hành chính trở thành những ràng buộc về mặt đạo đức nghề nghiệp.
Chú trọng tới giá trị nghề nghiệp, khuyến khích mỗi cán bộ, đảng viên khi tham gia công vụ phải trở thành chuyên gia chứ không chạy theo chức tước; coi trọng thực tài; xóa bỏ tình trạng chạy theo bằng cấp một cách hình thức; không cứng nhắc về tuổi để tránh lãng phí nguồn nhân lực trong quản lý.
Đề cao nguyên tắc phê bình và tự phê bình, trách nhiệm nêu gương, cam kết rèn luyện, tu dưỡng đạo đức và lối sống, kết hợp với thực hiện tốt nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới “chuẩn hoá, siết chặt kỷ luật, kỷ cương đi đôi với tạo môi trường, điều kiện để thúc đẩy đổi mới, sáng tạo phục vụ phát triển và có cơ chế bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung”.
Để thực hành “nêu gương”, điều quan trọng nhất vẫn là sự nhận thức về trách nhiệm, bổn phận của cán bộ, đảng viên trước sứ mệnh của Đảng, quốc gia dân tộc để gìn giữ lối sống lành mạnh, tích cực, gần gũi với nhân dân, thực sự gắn bó với nhân dân, tâm huyết, nhiệt tình, hết lòng phục vụ, hết lòng quan tâm, chia sẻ khó khăn, đồng cảm, vui với niềm vui của dân, buồn và trăn trở với nổi khổ của nhân dân. Như vậy, nó có liên hệ chặt chẽ với việc cán bộ, đảng viên phải thường xuyên tự tu dưỡng, tự rèn luyện, xem đây là phương thức quan trọng để việc thực hành nêu gương đi vào thực tiễn cuộc sống./.
GVC Lê Văn Hòa – ThS. Lê Thị Tình, Khoa Nhà nước & Pháp Luật Trường Chính trị tỉnh Gia Lai.